Nietrzymanie moczu (incontinentio urinae) to stan, w którym osoba nie jest w stanie kontrolować wycieku moczu, co prowadzi do mimowolnego oddawania moczu. To powszechny problem, mający wiele przyczyn. Dotyczy głównie osób starszych, powodując u nich niechęć do picia wody, opuszczania domu, co z kolei rodzi kolejne problemy zdrowotne. Pęcherz moczowy składa się z mięśni, które mogą zwiększać lub zmniejszać swój rozmiar i pojemność, przechowując mocz, gdy jest on produkowany przez nerki. Kolejna faza, gdy pęcherz jest pełny, powoduje uczucie parcia, a następnie wydalanie go przez cewkę moczową (mikcja).
Istnieje kilka różnych typów nietrzymania moczu, a ich przyczyny mogą być różne. Główne przyczyny to:
- Nietrzymanie moczu wysiłkowe: Najczęstszy typ u kobiet, występuje podczas zwiększenia ciśnienia w jamie brzusznej, np. podczas kaszlu,
kichania, podnoszenia ciężarów, śmiechu lub aktywności fizycznej. Osłabienie mięśni dna miednicy, które podtrzymują pęcherz, jest częstą przyczyną tego rodzaju zaburzeń. - Nietrzymanie moczu nagłe: Stan, w którym nagły i niekontrolowany impuls do oddania moczu powoduje mimowolne opróżnienie pęcherza. Przyczyną może być nadaktywność pęcherza lub uszkodzenie nerwów kontrolujących pęcherz.
- Nietrzymanie moczu mieszane: Połączenie nietrzymania moczu wysiłkowego i nagłego. Osoba doświadcza wycieków moczu zarówno podczas działań fizycznych, jak i w wyniku nagłych impulsów.
- Nietrzymanie moczu zależne od przewlekłego zatkania: Może występować u osób, które cierpią na przewlekłe zaparcia lub mają problemy z układem moczowym. Przewlekłe zaparcia mogą uciskać pęcherz, prowadząc do mimowolnego wycieku moczu.
- Nietrzymanie moczu spowodowane nadwagą lub otyłością: Nadmierne obciążenie mięśni dna miednicy, które utrzymują pęcherz.
- Nietrzymanie moczu u mężczyzn po operacji prostaty: Po operacji prostaty (np. prostatektomia) może wystąpić nietrzymanie moczu z powodu uszkodzenia nerwów lub mięśni kontrolujących funkcje pęcherza.
- Nietrzymanie moczu związane z wiekiem: Wraz z wiekiem mięśnie dna miednicy i kontrola nad pęcherzem mogą osłabiać się, co może prowadzić do nietrzymania moczu u starszych osób.
- Nietrzymanie moczu spowodowane uszkodzeniem nerwów: Uszkodzenia nerwów w wyniku urazów, chorób neurologicznych (np. stwardnienie rozsiane), cukrzycy lub innych schorzeń mogą zaburzać sygnały nerwowe kontrolujące pęcherz i mięśnie dna miednicy.
Pęcherz neurogenny to stan charakteryzujący się zaburzeniami funkcji pęcherza moczowego z powodu uszkodzenia układu nerwowego. Kontrola nad pęcherzem moczowym jest zazwyczaj możliwa dzięki współpracy mięśni pęcherza i układu nerwowego. Pęcherz neurogenny występuje, gdy układ nerwowy, który reguluje funkcje pęcherza, zostaje uszkodzony lub zaburzony. Spowodowane jest to uszkodzeniem nerwów, a nie zmianami anatomicznymi samego układu moczowego. Przyczynami mogą być różne czynniki, takie jak: urazy rdzenia kręgowego, choroby neurologiczne (np. pourazowe zespoły rdzeniowe, stwardnienie rozsiane, udar mózgu) lub inne schorzenia układu nerwowego. Choroby ogólnoustrojowe powodujące neuropatie, takie jak cukrzyca, otyłość, guzy miednicy, mogą również wywołać pęcherz neurogenowy.
Zaburzenia te mogą wpływać na zdolność pęcherza do prawidłowego skurczu i rozkurczu, a także na kontrolę nad mikcją. Objawy pęcherza neurogennego mogą być różne i zależą od stopnia uszkodzenia nerwów oraz rodzaju zaburzeń. Mogą obejmować:
- Popuszczanie niewielkich ilości moczu,
- Stały wyciek moczu,
- Brak lub osłabienie parcia,
- Trudności w oddawaniu moczu,
- Nadmiernie wypełniony pęcherz,
- Nietrzymanie moczu. Inne objawy to ból i pieczenie przy mikcji, ból w okolicy miednicy. Nasilenie objawów może występować podczas infekcji dróg moczowych.
Leczenie zaburzeń mikcji wymaga podjęcia podstawowych badań, takich jak badanie ogólne moczu, posiew i antybiogram, a także badania fizykalne i wizyta u specjalistów, takich jak urolog, ginekolog, internista i neurolog. Leczenie musi uwzględniać ustalenie przyczyny i może obejmować terapię farmakologiczną, fizykoterapię, a nawet interwencje chirurgiczne w niektórych przypadkach. Ważne jest również prowadzenie opieki nad pacjentem i dostosowanie strategii leczenia do jego indywidualnych potrzeb. Jeżeli przyczyną są zaparcia, o których wspomniano wcześniej, leczenie tego problemu pomoże w zaburzeniach mikcji, będzie to leczenie przyczynowe. W przypadku otyłości zmniejszenie wagi może również przyczynić się do zmniejszenia problemów z mikcją. W przypadku cukrzycy ważne jest odpowiednie leczenie cukrzycy, co może wpłynąć pozytywnie na kontrolę funkcji pęcherza.
Leki stosowane w leczeniu objawowym nietrzymania moczu to preparaty zawierające oksybutyninę, takie jak Ditropam, Driptane, Oxybutyninum. Osoby z pęcherzem neurogennym często wymagają opieki wielodyscyplinarnej, w której uczestniczą lekarze, fizjoterapeuci i pielęgniarki specjalizujące się w opiece nad pacjentami z zaburzeniami kontrolującymi mikcję.
Jak można sobie pomóc?
- Starać się oddawać mocz regularnie, nie tylko w przypadku nagłej potrzeby.
- Wykonywać ćwiczenia wzmacniające zwieracze, takie jak napinanie i rozluźnianie naprzemienne kilka razy w ciągu dnia.
Ćwiczenia Kegla:
- Znajdź spokojne miejsce i usiądź lub połóż się wygodnie.
- Naciśnij mięśnie dna miednicy, jakbyś próbował zatrzymać strumień moczu. To jest główny mięsień, który chcesz wzmocnić.
- Trzymaj napięcie przez kilka sekund, a następnie zwolnij.
- Powtórz ćwiczenie 10-15 razy.
- Wykonuj ćwiczenia Kegla regularnie, stopniowo zwiększając czas trzymania napięcia.
Naprzemienne unoszenie nóg:
- Połóż się na plecach z nogami wyprostowanymi.
- Naciśnij mięśnie dna miednicy i unieś jedną nogę około 15-20 cm nad ziemią.
- Wróć do pozycji wyjściowej i powtórz to samo z drugą nogą.
- Powtórz ćwiczenie na przemian 10-15 razy z każdą nogą.
Co jeszcze warto robić?
- Dbać o aktywność ruchową, wzmacniającą kondycję i poprawiającą ukrwienie.
- Okresowo wykonywać badanie ogólne moczu, aby wykluczyć ewentualne infekcje.
- Rozważyć używanie podpasek lub pampersów w sytuacjach, w których przez dłuższy czas może być utrudniony dostęp do toalety.
