Rzekomy guz mózgu (pseudotumor cerebri – PTC), czyli zespół wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego.

Objawy rzekomego guza mózgu są skutkiem wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego, mimo że w badaniach obrazowych (tomografia i rezonans głowy) nie ma zmian, a skład płynu mózgowo-rdzeniowego również jest prawidłowy, natomiast jego ciśnienie jest wzmożone (powyżej 250 mm H2O). Objawy są takie, jakie towarzyszą guzowi mózgu (stąd dawna nazwa „rzekomy guz mózgu”).

Przyczyna podwyższonego ciśnienia śródczaszkowego może być:

1. pierwotna- idiopatyczna, czyli nieznana lub

2. wtórna, występująca głównie:

a) po lekach – przykładem jest witamina A (jej nadmiar), po antybiotykach z grupy tetracyklin, niektórych lekach antykoncepcyjnych, chemioterapeutykach,

b) w trakcie przyjmowania hormonu wzrostu (dzieci), steroidów anabolicznych, tyroksyny,

c) po odstawieniu długo przyjmowanych sterydów,

d) w trakcie suplementacji litu,

e) w chorobach, takich jak choroba Addisona, zespół policystycznych jajników, obturacyjny bezdech senny, niedoczynność przytarczyc, niedokrwistość, zespół Downa,

f) w ciąży lub połogu,

g) w zaburzeniach  krzepliwości krwi (nadkrzepliwość),

h) w zaburzeniach  krążenia płynu mózgowo-rdzeniowego.

Objawy, to zwłaszcza bóle głowy, nudności, czasem wymioty, bradykardia (zwolnienie akcji serca). Badanie neurologiczne najczęściej wypada prawidłowo. Może wystąpić porażenie nerwów gałkoruchowych. Połowa chorych skarży się na zaburzenia widzenia.

Jednym z pierwszych objawów są zmiany na dnie oka, czyli jej obrzęk, tak zwana tarcza zastoinowa na dnie oka.

Zdjęcie – badanie oftalmoskopowe dna oka

Występowanie jest dość rzadkie- 0,9 na 100 000 osób w populacji ogólnej. Predysponowane są kobiety, zwłaszcza otyłe, w wieku rozrodczym (nadwaga przekraczająca 20% masy ciała). Mężczyźni stanowią tylko 10 % pacjentów z tym rozpoznaniem.

Wystąpienie tych objawów wymaga pełnej diagnostyki neurologicznej i wykluczenie przyczyny mózgowej (guza czy zmian zakrzepowych zatok żylnych).

Jak wygląda leczenie? Leczenie postaci idiopatycznej jest leczeniem objawowym, stosuje się leki zmniejszające ciśnienie śródczaszkowe, czyli:

– leki moczopędne– acetazolamid, a przy nietolerancji acetazolamidu- furosemid,

– topiramat (który równocześnie pozwala zmniejszyć masę ciała)- lek drugiego rzutu,

– zmniejszające nasilenie objawów-kortykosterydy,

– leki osmotycznie czynne -mannitol, glicerol.

– zaleca się zmniejszenie masy ciała.

Ten rodzaj nadciśnienia często ustępuje samoistnie.

Postać wtórna wymaga leczenia poprzez usunięcie czynnika, powodującego nadciśnienie. Ulgę przynosi upust płynu mózgowo-rdzeniowego, w którym, po pobraniu, dochodzi do zmniejszenia jego ciśnienia. Narastające, mimo leczenia objawy lub piorunujący przebieg, w którym dochodzi szybko do zaburzeń widzenia (około 4 tygodni), są wskazaniem do upustu płynu mózgowo-rdzeniowego, intensywnego leczenia farmakologicznego i interwencji neurochirurgicznej (fenestracji osłonek nerwów wzrokowych lub wszczepienia układu drenującego). Takie sytuacje są na szczęście rzadkością. Zalecane postępowanie u pacjentek w ciąży, to ograniczenie przyrostu masy ciała oraz upusty płynu.

Częstość występowania łagodnego nadciśnienia wzrasta. Być może powodem jest narastająca epidemia otyłości, co podkreślane jest w większości doniesień. Ze względu na  często nieustaloną przyczynę występowania,  każdy pacjent wymaga interdyscyplinarnego podejścia- neurologa, okulisty,  neurochirurga i  internisty.