Zawroty głowy (Vertigo, Dizziness)

Zawroty głowy to nie choroba, lecz objaw, mogący występować z wielu powodów. Powód może okazać się błahy, ale i bardzo poważny. Zawroty głowy mogą występować fizjologicznie. Kiedy? Gdy znajdziemy się na szczycie wieżowca, lub szczycie góry, i popatrzymy w dal, to obraz z oddali przesuwa się po siatkówce oka wolniej niż jesteśmy do tego przyzwyczajeni i powstaje uczucie oszołomienia, niepewności, czy zawrotu głowy (tak zwany WYSOKOŚCIOWY ZAWRÓT GŁOWY).

Innym rodzajem fizjologicznego zawrotu głowy jest CHOROBA LOKOMOCYJNA I CHOROBA MORSKA (na skutek ruchów dochodzi do desynchronizacji wzrokowo-przedsionkowej).

Zawroty nie zawsze więc muszą być objawem choroby, mogą występować też na skutek przemęczenia, dużego zdenerwowania, osłabienia. Mogą też być objawem choroby ogólnoustrojowej, np. anemii lub stosowania niektórych leków. Najczęstsze zawroty głowy to zawroty występujące przy nagłej zmianie ułożenia ciała, np. po szybkim wstaniu z łóżka (łagodne, ułożeniowe zawroty głowy). Dlaczego tak się może dziać? Dlatego, że dochodzi wtedy do nagłego spadku ciśnienia krwi w naczyniach mózgowia. Po chwili ciśnienie to wyrównuje się i zawroty ustępują. U młodych osób takie zawroty są rzadkie, dlatego, że naczynia krwionośne są elastyczne i potrafią same skurczem bądź rozkurczem regulować dopływ krwi do mózgu i nie dopuszczać do takich sytuacji (efekt Baylissa).

Inaczej wygląda to u osób starszych, kiedy naczynia krwionośne ulegają zesztywnieniu i nie potrafią już same tych zmian korygować. Zawroty utrzymują się dłużej, mogą występować nawet przy niewielkich ruchach głową.  Stają się wtedy niebezpieczne, powodują omdlenia i niebezpieczne upadki.

Powodem pojawienia się zawrotów głowy może też być zbyt niskie ciśnienie tętnicze krwi, picie zbyt małej ilości płynów, uzupełniających łożysko naczyniowe. Dotyczy to też osób stosujących leki obniżające RR (ciśnienie tętnicze) i niemierzących go regularnie. Dochodzi wtedy do nadmiernych spadków wartości ciśnienia tętniczego krwi i pojawiają się zawroty głowy. Pamiętajmy, że aby zapewnić wystarczające krążenie mózgowe, RR nie powinno być niższe niż 120/80.

JAKIE MOGĄ BYĆ ZAWROTY?

Układowe i nieukładowe. O zawrotach układowych mówimy wtedy, gdy występuje uczucie wirowania otoczenia lub własnego ciała. Są to ściśle określone odczucia. Nieukładowe zawroty są trudniejsze do sprecyzowania przez pacjenta, są to odczucia oszołomienia, niepewność w głowie, czemu nie towarzyszy złudzenie ruchu. Zawroty są często dokuczliwe i pacjenci zgłaszają je jako główną dolegliwość, pomijając czasem towarzyszące inne, istotne objawy neurologiczne.

Zawroty są skutkiem zaburzenia funkcji układu nerwowego, elementów odpowiedzialnych za utrzymanie równowagi, czyli w największym skrócie błędnika, nerwu statyczno-słuchowego, jąder przedsionkowych w pniu mózgu i móżdżku. Wspominałam o tych elementach, pisząc na temat ślimaka.

Te struktury i inne ośrodki, znajdujące się w mózgowiu, tworzą dość skomplikowany czynnościowo układ, dostarczający informacji o ułożeniu ciała, postawie, a informacje docierają do mózgu nie tylko z błędnika, ale też z mięśni, stawów czy narządów wewnętrznych. Na czynność tego układu mają duży wpływ oczy, gdyż ich zamknięcie często powoduje nasilenie zaburzeń równowagi.

Zawroty pochodzenia błędnikowego mają przyczynę w uchu. Towarzyszą im często bolesność zaburzenia słuchu, nudności, szumy uszne czy inne. Leczeniem zajmują się lekarze otolaryngolodzy.

Zawroty pozabłędnikowe występują z wielu powodów. Najczęstsze to zaburzenia krążenia mózgowego, a te mogą towarzyszyć:

• nadciśnieniu,
• miażdżycy,
• chorobom serca,
• anomaliom naczyniowym,
• hypotonii (niedociśnienie)
• procesom zapalnym,
• odwodnieniu, stanach nerwicowych.

Objawami uszkodzenia narządu równowagi (oprócz zawrotów) są:

• oczopląs,
• chód na szerokiej podstawie,
• chwianie się w pozycji stojącej ze złączonymi stopami (próba Romberga),
• nasilanie się zawrotów przy odgięciu głowy w tył,
• wspomniane już zamknięcie oczu.

Jakie badania wykona lekarz u pacjenta z zawrotami? Tego typu zawrotami głowy zajmuje się neurolog. Zbierze on DOKŁADNY WYWIAD, który ma kluczowe znaczenie, dlatego że pacjentom często trudno jest określić precyzyjnie, co odczuwają. Trzeba więc zadawać dodatkowe pytania, aby ustalić charakter dolegliwości i podjąć właściwe decyzje. Kolejna czynność to BADANIE NEUROLOGICZNE pacjenta, często pozwala stwierdzić, który element układu nerwowego może być uszkodzony.

Nie obejdzie się bez:

• badań laboratoryjnych (CRP, morfologia, profil lipidowy, glukoza itp.),
• badania przepływu w tętnicach szyjnych, a zwłaszcza układu kręgowo-podstawnego,
• badań obrazowe głowy (tomografia lub rezonans głowy).

Wykonanie tych badań powinno pozwolić na ustalenie przyczyny problemu. Czasem jednak konieczne jest poszerzenie diagnostyki, jeżeli zawroty są elementem większego zespołu neurologicznego (na przykład stwardnienia rozsianego, guza móżdżku, po urazie głowy, procesu zapalnego ośrodkowego układu nerwowego czy innych).

  A LECZENIE?

Sposób i skuteczność leczenia jak zwykle uzależnione są od przyczyny dolegliwości. Większość chorych miewa zawroty głowy z powodu zaburzeń krążenia mózgowego, a te spowodowane są zmianami miażdżycowymi naczyń krwionośnych (wykaże to badanie dopplerowskie).

W celu złagodzenia objawów stosuje się leczenie objawowe, czyli leki poprawiające krążenie mózgowe (m.in. cinnarizyna, flunarizyna, nicergolina, polfilina, vinpocetyna czy inne). Wszystkie te leki wydawane są z przepisu lekarza. Betahistyna, podobnie jak piracetam, dość często stosowane przewlekle przez neurologów, bywają z reguły mało skuteczne. Większa korzyść z tego typu leczenia będzie widoczna u pacjentów z zawrotami pochodzenia błędnikowego. Pozostałe leki stosowane są w zależności od ustalonej przyczyny. I oczywiście schorzeń towarzyszących. Z zawrotami głowy trzeba nauczyć się żyć.

Osobiście zalecam pacjentom, aby unikali ich prowokowania. Jak to robić?

Zwykle radzę ograniczenie gwałtownych ruchów głową, zwłaszcza w tył i na boki, bo te ruchy nasilają objawy. Odradzam czynności takie, jak wkręcanie żarówek na suficie, wieszanie firan, mycia okien itp. Wielokrotnie trafiali do mnie pacjenci, którzy przy takich właśnie czynnościach doznawali nagłego zawrotu głowy i kończyło się to upadkami. Często z wysokości: drabiny, taboretu, parapetu. Konsekwencje tego bywały różne – złamania kości, urazy czaszki, a nawet mózgu.

Objawy dotyczą zwłaszcza osób starszych, więc uczulam też na nocne wstawanie do ubikacji. Zalecam, żeby nie chodzili po ciemku, pamiętali o zapalaniu światła, chwilę najpierw posiedzieli na brzegu łóżka, dopiero później wstawali.

Z zawrotami głowy nie ma żartów. Utrudniają życie, a nie ma leku, który wyeliminuje je raz na zawsze. Zawroty, czy to układowe, czy nieukładowe, wymagają zawsze wizyty u lekarza, który podejmie dalsze decyzje diagnostyczno–terapeutyczne, co pomoże ustalić przyczynę i złagodzić objawy.