Otępienie u młodych osób (poniżej 65. roku życia) występuje znacznie rzadziej niż u osób starszych, ale stanowi poważny problem diagnostyczny i terapeutyczny. Częstość otępienia u młodych osób:
Szacunkowa częstość to od 38 do 260 przypadków na 100 000 osób w wieku 30–64 lat-od 0,038% do 0,26% tej populacji.
Częstość w grupie 45–64 lata to około 1 na 1000 osób (czyli 0,1%).
Przyczyny otępienia czy udaru w młodszym wieku są bardziej zróżnicowane i często odwracalne, dlatego istotne jest wczesne rozpoznanie.
Opis mojej pacjentki, 19 letniej dziewczyny z udarem mózgu, czyli niezwykle rzadkiego przypadku, znajduje się w mojej książce “ Z pamiętnika lekarza”.
Jakie są najczęstsze przyczyny otępienia u młodych osób?
1. Choroby neurozwyrodnieniowe (występują, ale rzadziej niż u osób starszych)
-Choroba Alzheimera o wczesnym początku – stanowi ok. 1–5% wszystkich przypadków AD; często ma podłoże genetyczne.
-Otępienie czołowo-skroniowe (FTD) – częsta przyczyna otępienia przed 65. r.ż.; dominują zmiany osobowości, zaburzenia zachowania lub językowe.
-Choroba Parkinsona z otępieniem / otępienie z ciałami Lewy’ego – może występować wcześniej, szczególnie przy rodzinnym występowaniu.
2. Choroby naczyniowe
To duża grupa otępień w związku z powszechnymi zachorowaniami na cukrzycę, nadciśnienie, miażdżycę czy otyłość.
-Otępienie naczyniopochodne – związane z udarami mózgu (także niemymi klinicznie) lub przewlekłym niedokrwieniem; możliwe już w młodszym wieku przy obecności czynników ryzyka (nadciśnienie, cukrzyca, hipercholesterolemia).
-Multi infarct dementia – wiele drobnych udarów może prowadzić do postępującego pogorszenia funkcji poznawczych.
3. Choroby genetyczne / metaboliczne
-Choroba Huntingtona – autosomalnie dominująca; objawy psychiatryczne i otępienie pojawiają się zwykle wcześnie, bo między 30.–50. r.ż.
-Leukodystrofie (np. adrenoleukodystrofia) – zaburzenia mielinizacji, mogą prowadzić do otępienia i zaburzeń neurologicznych.
-Choroba Wilsona –to zaburzenia metabolizmu miedzi; otępienie może być jednym z objawów.
-Porfirie, homocystynuria, choroby spichrzeniowe – rzadkie, ale istotne do wykluczenia.
4. Infekcje
-Zakażenia wirusowe (np. HIV) – mogą prowadzić do otępienia, szczególnie przy nieleczonej infekcji.
-Kiła układu nerwowego (neurosyphilis) – rzadka, ale odwracalna przyczyna otępienia.
-Choroba Creutzfeldta-Jakoba (CJD) – szybko postępujące otępienie, często u osób w wieku 40–60 lat. Opis tego przypadku znajdziecie i w mojej książce “Z pamiętnika ordynatora.”
5. Przyczyny toksyczne i środowiskowe
-Przewlekłe nadużywanie alkoholu – zespół Korsakowa, encefalopatia Wernickego.
-Używki (np. amfetamina, kokaina) – mogą prowadzić do neurotoksyczności.
-Zatrucia metalami ciężkimi (np. ołów, rtęć) – może prowadzić do uszkodzenia OUN i otępienia.
6. Zaburzenia endokrynologiczne i niedobory
-Niedoczynność tarczycy – może imitować otępienie.
-Niedobór witaminy B12 i kwasu foliowego – ważne aby je rozpoznać, bo to potencjalnie odwracalne przyczyny.
-Zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej – np. przy nadczynności przytarczyc.
7. Zaburzenia psychiczne
-Depresja (tzw. otępienie rzekome) – zwłaszcza u młodszych dorosłych; często odwracalne po leczeniu depresji.
-Zaburzenia lękowe– mogą dawać objawy poznawcze przypominające otępienie.
8. Urazy mózgu
-Przewlekły pourazowy zespół otępienny – po wielokrotnych urazach głowy (np. u sportowców).
-Krwawienia podtwardówkowe –zwłaszcza przewlekłe, mogą imitować otępienie.
9. Palenie tytoniu a ryzyko otępienia
Trudno na zakończenie nie wspomnieć o tym istotnym czynniku zwiekszajacym ryzyko rozwoju otepienia.
- Zwiększone ryzyko choroby Alzheimera
–Palacze mają o 30–70% wyższe ryzyko zachorowania na chorobę Alzheimera w porównaniu z niepalącymi. - Otępienie naczyniopochodne
–Palenie silnie uszkadza naczynia krwionośne mózgu – prowadzi do mikroudaru, przewlekłego niedokrwienia a to daje wzrost ryzyka otępienia naczyniowego. - Przyspieszone starzenie się mózgu
–Badania neuroobrazowe pokazują, że u palaczy częściej dochodzi do zaniku hipokampa, kory mózgowej i struktur czołowych.
Podsumowanie
Otępienie to najczęstsza przyczyna niepełnosprawności umysłowej, a otępienie młodych osób często da się leczyć przyczynowo.
Dlatego niezwykle ważne jest wczesne rozpoznanie, ustalenie i leczenie lub nawet wyeliminowanie przyczyny, zwłaszcza otępienia naczyniopochodnego, czyli konsekwencji złego stylu życia i schorzeń ogólnoustrojowych.
Rzucenie palenia i alkoholu to jedne z najważniejszych kroków w prewencji chorób neurodegeneracyjnych i otępienia.
