Zacznijmy od tego, co to jest punkcja lędźwiowa (łac. punctio lumbalis)? Jest to zabieg inwazyjny, polegający na wprowadzeniu igły punkcyjnej do przestrzeni międzykręgowej, w celu pobrania płynu mózgowo rdzeniowego do badania. Wskazaniem do punkcji jest też podanie leków, na przykład w czasie chemioterapii nowotworów lub znieczulenie podpajeczynówkowe– do zabiegu operacyjnego. W czasie wkłucia, igła przechodzi przez skórę, więzadło międzykolcowe, oponę twardą i pajęczą.
Badanie zwykle wykonywane jest u pacjenta leżącego na boku, z mocno przygiętymi kolanami i głową (tzw. koci grzbiet), w celu łatwiejszego udostępnienia przestrzeni pomiędzy kręgami.
Można też wykonywać punkcję w pozycji siedzącej pacjenta, który ma głowę przechyloną do klatki piersiowej.
Nakłucie lędźwiowe wykonuje lekarz, wkłuwając igłę na wysokości L4 L5. To miejsce jest bezpieczne i nie ma ryzyka uszkodzenia rdzenia kręgowego (rdzeń kręgowy kończy się wyżej, a w tym miejscu jest jedynie nić końcowa i korzenie nerwów rdzeniowych, tworzących ogon koński.
Mit, mówiący o tym, że po punkcji lędźwiowej pacjent przestanie chodzić, to nieprawda.
Nie ma takiej możliwości. Jeżeli pacjent przestał chodzić, to nie z powodu wykonanej kiedyś punkcji, tylko w związku z przebiegiem schorzenia, w którym punkcja była potrzebna do diagnostyki (na przykład stwardnienie rozsiane, które w swoim przebiegu choroby może doprowadzić do trudności w chodzeniu lub z powodu innych problemów zdrowotnych.
Kolejny mit to stwierdzenie, że jest to zabieg bolesny. Zabieg nie jest bolesny. Jedyny nieprzyjemny moment, to przekłucie skóry, wtedy ból jest porównywalny do bólu przy wykonywanym zastrzyku. Aby to zminimalizować, często do punkcji znieczula się skórę w miejscu planowanego ukłucia. Ponieważ wrażliwość na ból jest bardzo różna, to dla zobrazowania porównuję go z zastrzykiem i każdy oceni, czy jest to dla niego bolesne, czy nie.
Co sugeruje, że podejrzewamy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych? Bol głowy, nagły narastający i rozpierający, nudności, wymioty, czasem światłowstręt, często przebyta wcześniej infekcja. Badaniem neurologicznym stwierdza się obecność objawów oponowych. Obecność objawów oponowych świadczy o podrażnieniu opon mózgowych. Podstawowy objaw oponowy to sztywność karku, czyli niemożność przygięcia głowy do klatki piersiowej. Określa się ją ilością palców, która dzieli głowę od klatki piersiowej.
Należy pamiętać jednak o tym, że u wielu osób, zwłaszcza starszych, ze zmianami zwyrodnieniowymi kręgosłupa, ten objaw wypada dodatnio. Konieczne jest wtedy zbadanie pozostałych objawów oponowych, zwłaszcza objawu Kerniga, Brudzińskiego górnego i dolnego.
Dopiero tymi badaniami potwierdza się istnienie objawów oponowych.
W jakich schorzeniach wykonuje się jeszcze punkcję w celach diagnostycznych ?
- w stwardnieniu rozsianym,
- w boreliozie,
- w kile,
- w gruźlicy,
- w chorobach zwyrodnieniowych układu nerwowego,
- w chorobach metabolicznych (leukodystrofie),
- w drgawkach o niejasnej etiologii,
- w podejrzeniu krwawienia do przestrzeni podpajeczynówkowej.
Jakie są przeciwskazania do wykonania punkcji lędźwiowej? Najważniejszym przeciwskazaniem jest znaczny obrzęk mózgu, z którym wiąże się ryzyko wgłobienia mózgu, czyli jego przemieszczenie się w kierunku kanału kręgowego, co grozi uciskiem na ośrodek oddechowy i krążenia. Jest to bardzo groźne powikłanie, mogące zakończyć się zgonem. Innym przeciwskazaniem są wady rozwojowe pogranicza czaszkowo-kręgowego, guzy tylnego dołu czaszki. W takich sytuacjach pobiera się tylko minimalną ilość płynu, aby zminimalizować ryzyko albo w ogóle odstępuje się od badania.
Innymi względnymi przeciwskazaniami lub utrudnieniami są:
- zmiany zapalne- zakażenia skóry w miejscu planowanego wkłucia igły,
- znaczna otyłość,
- duże zmiany zwyrodnieniowe odcinka lędźwiowego kręgosłupa,
- zaburzenia krzepliwości krwi (można wykonać po wyrównaniu parametrów krzepnięcia).
Duże zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa odcinka lędźwiowego czy otyłość powodują znaczne ograniczenie i utrudnienie dostępu do przestrzeni międzykręgowej. Pacjent nie jest też w stanie przyjąć właściwej pozycji do badania. To może spowodować, że wkłucie czasem wykonuje się kilkukrotnie. A czasem trzeba od wykonania badania po prostu odstąpić.
Powikłanie po punkcji. Jeżeli została pobrana do badania większa ilość płynu mózgowo-rdzeniowego, to istnieje ryzyko wystąpienia zespołu popunkcyjnego. Zespół ten ustępuje samoistnie i nie daje żadnych trwałych następstw.
Kolejnym mitem jest, że, po latach kręgosłup boli, bo była kiedyś wykonana punkcja. Jeżeli boli, to z innej przyczyny (na przykład z powodu zmian zwyrodnieniowych, skrzywień, czy dyskopatii).
Aby uniknąć lub zminimalizować ryzyko wystąpienia zespołu popunkcyjnego, pacjent po badaniu przez 2 godziny pozostaje w pozycji leżącej na brzuchu (aby zapobiec wyciekaniu płynu przez otwór po punkcji), a następnie przez 24 godziny pozostaje w pozycji leżącej na wznak (nie wstaje nawet do ubikacji), z dość płasko ułożoną głową. Zaleca się w tym czasie przyjmowanie dużej ilości płynów (czasem stosuje się wlewy dożylne płynów).
Za przyczynę tego zespołu uznaje się zmniejszone ciśnienie płynu mózgowo-rdzeniowego. Dlatego jego wystąpienie ma związek zarówno z ilością pobranego płynu do badania, ale też z jego wcześniejszym ciśnieniem.
Częstość występowania zespołu popunkcyjnego, to ok 30% przypadków. Obecnie, w czasie znacznego rozwoju i dostępności nowych metod diagnostycznych, ilość wskazań do punkcji lędźwiowej zmniejsza się. W czasach, kiedy nie było dostępności tomografii komputerowej, badanie płynu mózgowo- rdzeniowego służyło różnicowaniu udarów mózgu (udar krwotoczny –udar niedokrwienny). Obecnie, do rozpoznania rodzaju udaru wykonuje się tylko nieinwazyjne badania obrazowe.
Jak wygląda prawidłowy płyn mózgowo-rdzeniowy? Jest tzw. wodojasny (wygląda jak woda), przejrzysty, przy prawidłowym jego ciśnieniu wypływa kroplami. W badaniu ogólnym określa się zwartość białka, ilość komórek, poziom chlorków i cukru.
Pozostałe badania, które lekarz zleci, uzależnione są od przyczyny, z jakiej badanie to jest wykonywane.
Każdy pacjent szpitala, przed wykonaniem każdego zabiegu, również punkcji lędźwiowej, otrzymuje informacje o zabiegu w formie pisemnej (druk), z którym się zapoznaje i wyraża (lub nie) pisemną zgodę na jego wykonanie. Na razie tyle w tym temacie, w razie pytań – piszcie śmiało 🙂 Dajcie również znać, jak Wam się podoba prezentowana wiedza. Za każdy komentarz będę bardzo wdzięczna.
24 komentarze “Punkcja lędźwiowa – fakty i mity”
Wtam serdecznie, w poniedziałek miałam robioną punkcję. Dzisiaj (środa) odczuwam mocny ból pleców, przy ruszaniu, chodzeniu, leżeniu (tutaj troche mniej jeżeli dobrze się uloże), nie jestem w stanie normalnie schylić się bez kucania. Czy to pbjawy normalne po punkcji ? Czy ten ból minie ?
Dzień dobry ? A jak to jest z tymi póznymi powiklaniami? Czy zarostowe/zlepne zapalenie pajęczynówki występuje? Czy to możliwe by po dłuższym czasie dalej bolała głowa, mięśnie były spięte i noga drętwiała? Z gory dziękuję za odp.
Tak,jest ryzyko wystąpienia zlepnego zapalenia pajęczynówki! Każda ingerencja w kręgosłup jest obarczona ryzykiem. Jestem tego przykładem. Pomimo iż można przeczytać, że występuje bardzo rzadko, absolutnie się z tą tezą nie zgadzam! Powiem więcej, to jest cicha epidemia o której się nie mówi! Mojej siostrze również robiono łatę krwi po znieczuleniu do operacji na tz zespół popunkcyjny . To jak Państwo myślą, naprawdę nie ma się czego bać?
Nieprawdą jest, że zabieg nie jest bolesny. Ból przy wkłuwaniu igły określiłbym na poziomie trochę boleśniejszego w stosunku do domięśniowego zastrzyku z wit. B12. Trudno to co prawda porównać dokładnie, bo są to nieco inaczej odczuwane rodzaje bólu, ale intensywność jest w okolicach przeze mnie opisanej.
Czy punkcję ledzwiowa można wykonać hak kobieta ma miesiączkę?
Pani Doktor,
Szanuję bardzo Pani bloga, ale jestem po 7 latach leczenia na hematologioii, poprzez błędne rozpoznanie zespołu mielodysplastycznego , małopłytkowość, niedokrwistość,. Okazało się, że to niealkoholowa marskść wątroby (tłumacząc lekarzy wyniki wątrobowe były ok). Miałam w zeszłym roku przeszczep wątroby. Wiele przeszłam, zakładanie kanuli w miejscowym znieczuleniu to nic w porównaniu z pobieraniem szpiku. Proszę nie pisać takich rzeczy, bo na ból trzeba się mieć czas nastawić. Leżałam kiedyś naprzeciwko gabinetu zabiegowego na IHiT ,słuchałam krzyków…. Inna sprawa, że zawsze leżałam na brzuchu. I nawet jeśli można uznać, że samo wkłucie nie jest nadmiernie bolesne to moment trepanobiosji wiążący się z pobraniem materiału to KOSZMAR
Pozdrawiam
Zgadzam się koszmar!!!!
Dzień dobry. Po jakim czasie od punkcji można robić następna punkcje?
Miałem punkcję 5 minut temu. W ogóle nie bolało. Serio, igła jest cieńsza niż ta do pobierania krwi i dlatego samo ukłucie boli dużo mniej. Mam tylko nadzieję, że nie będę miał zespołu popunkcyjnego.
To cieszę się. Proszę leżęć do jutra i dużo pić. Pzd.
Miałam punkcję 3 dni temu, myślę sobie tak: ” nie ma takiego bólu którego lekarz by nie zniósł”! Więc wg Pani doktor to zabieg bezbolesny…….Bolało ja diabli zwłaszcza, że był problem z wkłuciem z powodu “ciasnych” kręgów. Mam na kręgosłupie 9 śladów po kłuciu. Bez komentarza.
Dzień dobry Pani doktor
Ja dzisiaj miałam punkcję i kazano leżeć 6 godzin na plecach, a po tym czasie,kazano wstawać. Więc nie rozumiem,jak to jest z tym czasem?
Pozdrawiam
Mi kazali wstawać do jedzenia, łazienki od razu… A mialam dziś o 12.30 o 15 kazali mi leżeć na bokach, że nie muszę na wznak sztywno… Szpital Gniezno
Dzień dobry.
Dziś miałem punkcję. Lekarz pobrał próbki i gotowe. Wsiadłem w samochód i wróciłem do domu. Nie było leżenia ani nic podobnego. Lekarz zalecił aby przez 3 dni starać się nie przeciążać oraz zalecił, aby zminimalizować szanse wystąpienia bólu głowy, powinienem pić dużo płynów. Zwrócił także uwagę na fakt, że kofeina bardzo pomaga. + do tego także w miarę możliwości leżeć.
Jestem po pobraniu płynu mózgowo rdzeniowego 4 dni. Po punkcie lędźwiowej leżałam koło 7h bez podnoszenia głowy, później tylko toaleta i nadal leżenie w szpitalnym łóżku. Nadal mam zawroty I bóle głowy gdy się podnoszę, dodatkowo szumy uszne. Wypijam ponad 2l i kawę która powinna obniżać objawy. Czy coś mogło pójść nie tak z zabiegiem ?
Jeżeli pobierana jest większa ilość płynu, na wieksza ilość badań to czasek objawy po punkcji trwaja dłużej.
Jeżeli jest Pani w szpitalu nadal to powinna Pani dostac kroplówkę.
Jeżeli w domu to dużo pici więcej leżeć.
Pozdr.
Tydzień temu miałem robioną punkcję i pobrany płyn.
Nadal mam zawroty głowy i ból pleców w miejscu ukłucia i promieniuje też ból na boki.
Czy mogą tak długo utrzymywacć się takie objawy po punkcji?
Witam, jestem 6 dni ( niedziela)po pobraniu płynu mózgowo rdzeniowego ( poniedziałek). Po punkcji lędźwiowej leżałam bite 24h (nikt nie powiedział mi żeby leżeć po nakłuciu przez 2 h na brzuchu). W drugiej dobie po zabiegu zaczęłam odczuwać bardzo silny ból z tylu głowy u podstawy czaszki ( rozdzierający), który ustępował tylko w pozycji leżącej. Jak chodzę albo siedzę muszę co chwile kłaść się płasko bo ból z tyłu głowy jest nie do wytrzymania. Dzisiaj jest niedziela.Nadal mam zawroty I bóle głowy gdy się podnoszę, dodatkowo szumy uszne. Wypijam ponad 2l i kawę która powinna obniżać objawy. Czy coś mogło pójść nie tak z zabiegiem ?
Nie. Mysle ze za mało Pani piła płynów i za szybko chodziła. To objawy zespołu popunkcyjnego.
Pozdrawiam
Miałam punkcję miesiąc temu, mimo leżenia przez 14 godzin wystąpił u mnie zespół popunkcyjny. Niestety nie ustąpił po 7 dniach. Mimo bycia na lekach przeciwbólowych i przeciwzapalnych bardzo boli mnie głowa. Jak kicham lub pochylam się to chce mi rozerwać głowę. Wszystko ustępuje gdy się położę. Szukam pomocy 🙁
Miałam pobierany płyn mózgowo-rdzeniowy sześć tygodni temu. Niestety nadal objawy zespołu popunkkcyjnego do końca nie ustąpiły
Dzień dobry ,
Jakie objawy nadal się utrzymują ?
Miałem robioną punkcję 2 tygodnie temu. Ponoć standardy się zmieniły i teraz nie ma potrzeby leżeć. Nie leżałem, chodziłem od razu, piłem dużo płynów – brak objawów zespołu popunkcyjnego. Generalnie wkłucie boli, ale jest to ból do zniesienia, jest potrzeba współpracy z lekarzem, aby mógł się wkłuć między kręgi. W moim przypadku płyn schodził bardzo powoli – być może to ma jakiś wpływ na późniejsze powikłania. Ilość płynu była pobrana na 3 badania, ale nie wiem dokładnie ile. Jedyny dyskomfort jaki odczuwam po punkcji to lekki ból w okolicy nakłuć.
Witam. Miałam robiona punkcje lędźwiowa 2 miesiące temu. Do dnia dzisiejszego rwą mnie lędźwie przy pochylaniu. Boję się,że zostało mi coś uszkodzone. Co mam z tym zrobić ?